ဂုဏ္ဆယ္ပါး
ဂုဏ္ဆယ္ပါး
ဆရာ ခ်မ္းၿငိမ္းႏိုင္ [ၿငိမ္းခ်မ္း (ဗိုလ္ခ်ဳပ္ရြာ)]၏ ေဆာင္းပါးမ်ားကို အနည္းငယ္ တည္းျဖတ္၍ တစ္စုတစ္စည္းတည္း ေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္.....
++++++++++++++
ဆရာႀကီးဦးေရႊေအာင္က 'ရသစာေပ၏ရသ' စာအုပ္တြင္ ဂုဏ္ကို
(က) အလကၤာရဂုဏ္ႏွင့္
(ခ) ဒႆနဂုဏ္ ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ေဖာ္ျပထားပါသည္။
အလကၤာရဂုဏ္ကို ၁၀-မ်ိဳး (ယခုေျပာမည့္ ဂုဏ္ဆယ္ပါး) ဟူ၍ ယူၾကသလို ၃-မ်ိဳး ဟူ၍လည္း ယူၾကသည္။ "ဆယ္ပါးဂိုဏ္းႏွင့္ သံုးပါးဂိုဏ္း ကြဲၾကသည္"ဟု ဆရာဦးေရႊေအာင္က ဆိုသည္။
ဒႆနဂုဏ္တြင္ေတာ့ ၃-မ်ိဳး ရွိသည္။
ယခု ဂုဏ္ဆယ္ပါးအေၾကာင္းကို ဆက္ပါမည္။
ဝဇီရဗုဒၶိဦးဖိုးစိန္က ဂုဏ္ဆယ္ပါးတြင္ ပါဠိဘာသာႏွင့္ဆီေလ်ာ္ၿပီး ျမန္မာဘာသာႏွင့္ မဆီေလ်ာ္ေသာ နည္းနာမ်ားကို ပယ္ခဲ့သည္။
ဂုဏ္တစ္ပါးခ်င္းစီ၏ အဓိပၸာယ္မ်ားကို အရွင္းဆံုး နားလည္ေစရန္အတြက္ 'ဝဇီရဗုဒၶိဦးဖိုးစိန္'ႏွင့္ 'ရန္ကုန္ဘေဆြ'တို႔၏ ဖြင့္ဆိုခ်က္မ်ားကို ေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္။
(၁) ပသာဒဂုဏ္
- စကားရွင္းအနက္လြယ္ဂုဏ္ (ဦးဖိုးစိန္)
- တင့္တယ္ေသာဂုဏ္ (ရကဘဆ)
(၂) ၾသဇဂုဏ္
- စကားခ်ံု႕ဂုဏ္၊ စကားခ်ဲ႕ဂုဏ္ (ဦးဖိုးစိန္)
- အစပ္ႂကြယ္ဝေသာဂုဏ္ (ရကဘဆ)
(၃) မဓုရတာဂုဏ္
- နေဘထပ္ဂုဏ္၊ အကၡရာထပ္ဂုဏ္ (ဦးဖိုးစိန္)
- နားဝင္ခ်ိဳဂုဏ္ (ရကဘဆ)
(၄) သမတာဂုဏ္
- ျမန္မာႏွင့္ မဆီေလ်ာ္၍ ပယ္ (ဦးဖိုးစိန္)
- အခ်ီအခ်ညီမွ်ဂုဏ္ (ရကဘဆ)
(၅) သုခမာလတာဂုဏ္
- စကားယဥ္ဂုဏ္ (ဦးဖိုးစိန္)
- ဖတ္ရြတ္လြယ္ယဥ္ေက်းဂုဏ္ (ရကဘဆ)
(၆) သိေလသဂုဏ္
- ျမန္မာႏွင့္ မဆီေလ်ာ္၍ ပယ္ (ဦးဖိုးစိန္)
- စာလံုးတြဲဖက္ဂုဏ္ (ရကဘဆ)
(၇) ဥဒါရတာဂုဏ္
- ဂုဏ္ထူးျပဂုဏ္ (ဦးဖိုးစိန္)
- ထူးလြန္သိသာဂုဏ္ (ရကဘဆ)
(၈) ကႏၲိဂုဏ္
- ႏွစ္သက္ဖြယ္ဂုဏ္ (ဦးဖိုးစိန္)
- ႏွစ္သက္ဖြယ္ရွိေသာဂုဏ္ (ရကဘဆ)
(၉) အတၱဗ်တၱိဂုဏ္
- အနက္ျပည့္ဂုဏ္ (ဦးဖိုးစိန္)
- စကားရွင္းအနက္လြယ္ဂုဏ္ (ရကဘဆ)
(၁၀) သမာဓိဂုဏ္
- တင္စားဂုဏ္ (ဦးဖိုးစိန္)
- တင္စားဂုဏ္ (ရကဘဆ)
(သံခိပ္မွတ္ရန္)
"ပသာ, ဩဇ၊ မဓုရႏွင့္
သမ, သု, သိ၊ ဥ, ကႏိ ၱ
ဗ်တၱိ, သမာဓိ"
(၁) ပသာဒဂုဏ္
ပသာဒဂုဏ္ကို 'စကားရွင္းအနက္လြယ္ဂုဏ္'ဟု ဆိုပါသည္။
ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္က ကဗ်ာဗႏၶသာရက်မ္းတြင္
"အဓိပၸာယ္စပ္၍ ယူရမည္ျဖစ္ေသာ ပုဒ္တို႔ကို နီးနီးထားျခင္းျဖင့္ တင့္တယ္၏။ ထင္ရွားစြာ သိေသာအနက္၏ ဤပုဒ္အစဥ္သည္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕စီကံုးအပ္ေသာ အဖြဲ႕၏ ၾကည္ညိဳဖြယ္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ပသာဒဂုဏ္ မည္၏" ဟု ဆိုသည္။
"နေမာတႆႆ
ဘဂဝေတာ အရဟေတာ သမၼာသမၺဳဒၶႆ ဟူေသာပါဠိဂါထာသည္ ပသာဒဂုဏ္ ရွိေသာ ဂါထာမ်ားျဖစ္သည္" ဟု ဆိုသည္။
ရန္ကုန္ဘေဆြက
"စပ္ရမည့္ပုဒ္ခ်င္း နီးကပ္ေစျခင္း၊ ေပၚလြင္ ထင္ရွားေသာအနက္ ရွိျခင္း ဟူေသာ အဂၤါႏွစ္ပါးႏွင့္ ျပည့္စံုၾကရမည္"ဟု ဆိုသည္။
စကားခက္အျပစ္၊ ပုဒ္ထားရႈပ္အျပစ္တို႔မွ လြတ္လွ်င္ ပသာဒဂုဏ္ေျမာက္သည္ဟု ဆိုသည္။
ဥပမာအေနျဖင့္
"မင္းမ်က္ႏွာ တစ္ခုလံုးရဲ႕အလွကို စိုးမိုးေနတဲ့ မင္းရဲ႕ပါးစုန္႔နီႀကီးေတြဟာ လန္းဆန္းေနတဲ့ ပန္းေသြးေဖ်ာ့ေဖ်ာ့ ႏွင္းဆီပြင့္ႀကီးကို အ႐ုဏ္ေရာင္ နမ္းစုပ္ေနဆဲလို..... တယ္လဲ လွရက္လိုက္ပါလားကြယ္..." ဟူေသာ အဖြဲ႔မ်ိဳး ျဖစ္သည္။
ထိုစကားမ်ားသည္ သိလြယ္ေသာေၾကာင့္ ပသာဒဂုဏ္ေျမာက္သည္ဟု ဆိုေလသည္။
ဆရာေမာင္ခင္မင္(ဓႏုျဖဴ)က စကားရွင္းအနက္လြယ္ဂုဏ္ေျမာက္ဖို႔အတြက္ သာဓက ႏွစ္ခု ထုတ္ျပပါသည္။
'မိတဆိုးရွင္ျပဳ'တြင္ ရွင္ေလာင္းအဘ ကိုထြန္းေက်ာ္အေၾကာင္းကို
"ရွင္ေလာင္းအဘ ကိုထြန္းေက်ာ္သည္ အသက္၃၅ႏွစ္ ေက်ာ္ေက်ာ္ေလာက္ ရွိမည္ထင္သည္။ ေတာသား လုပ္စားကိုင္စား ျဖစ္၍ တုတ္ခိုင္သန္မာ၏။ ပံုၾကမ္း၏။ အသားမည္းညိဳ၏။ သားရွင္ျပဳ အလႉေတာ္ႀကီးတြင္ ဝတ္စားရန္ဟု မေန႔တေန႔ကမွ လက္ပံတန္းေဈးက တစ္က်ပ္မူးတင္းႏွင့္ ဝယ္ခဲ့ေသာ အနီေရာင္လံုခ်ည္ အသစ္စက္စက္ကို ဝတ္ထား၏.." ဟု ဖြဲ႔ဆိုထားသည္။
ဖြဲ႕ထားပံုမွာ အသိခက္ေသာ စကားလည္း မပါ၊ ဝါက်တစ္ခုစီအတြင္း ပုဒ္အထားအသိုလည္း ရႈပ္ေထြးျခင္း မရွိသည့္အတြက္ ပသာဒဂုဏ္ ေျမာက္ေသာအဖြဲ႕ ျဖစ္ပါသည္။
ထို႔ျပင္ 'စစ္မွာတစ္မူ' ကဗ်ာသည္လည္း ပသာဒဂုဏ္ေျမာက္သည္ဟု ဆရာက ဆိုထားသည္။
"စစ္မွာတစ္မူ
ႏွမေလးမယ့္ထက္ျဖဴကို၊ ယူမလားေတာ္။
စစ္မွာ ယြန္းမ
ႏွမေလးမယ့္ထက္လွကို၊ ရမလားေတာ္။
စစ္မွာ ေဆြမ်ိဳး
ဘိုးဘြားေမာင့္မွာ ရွိသလားေတာ္.." စသည္ျဖင့္ မယ္ႏွင့္ေမာင္ အခ်ီအခ် ေျပာပံုသည္ စကားလည္းရွင္း အနက္လည္း သိလြယ္သျဖင့္ ပသာဒဂုဏ္ ေျမာက္ေလသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ 'အသိခက္ေသာ စကားမပါဘဲ သိလြယ္ေသာ စကားမ်ားကိုသာ သံုးရျခင္း၊ ပုဒ္အထားအသို မရႈပ္ေထြးဘဲ ဆိုင္ရာပုဒ္ခ်င္း နီးနီးကပ္ကပ္ထားသည့္အတြက္ အဓိပၸာယ္ထင္ရွား သိသာျခင္း' အခ်က္တို႔ျဖင့္ ခ်ိန္ဆ၍ 'ပသာဒဂုဏ္'ေျမာက္ပံုကို သိႏိုင္ေပသည္။
(၂) ၾသဇဂုဏ္
ၾသဇဂုဏ္ကို ဝဇီရဗုဒၶိဦးဖိုးစိန္က 'စကားခ်ံု႕ဂုဏ္၊ စကားခ်ဲ႕ဂုဏ္' ဟုဆိုသည္။
နႏၵမာလိနီေခၚ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းတြင္လည္း "အက်ယ္ကို အက်ဥ္း၊ အက်ဥ္းကို အက်ယ္ ခ်ံု႕ျခင္း၊ ခ်ဲ႕ျခင္း ရွိေသာဂုဏ္သည္ ၾသဇဂုဏ္ ျဖစ္သည္"ဟု ဆိုသည္။
ဥပမာအေနျဖင့္
"သန္-ဂုဏ္-ပ-မ၊ ထိုေလးဝတို႔
ပြင့္ၾကၿပီးခါ၊ ဤကမ႓ာဝယ္" အဖြဲ႔မ်ိဳး ျဖစ္သည္။
ပြင့္ေတာ္မူၿပီးသား ဘုရားေလးဆူကို 'သန္၊ ဂုဏ္၊ ပ၊ မ' ဟု အက်ဥ္းေရးေသာေၾကာင့္ ၾသဇဂုဏ္ေျမာက္ပါသည္။
ရန္ကုန္ဘေဆြက 'အစပ္ႂကြယ္ေသာဂုဏ္'ဟု ဆိုေလသည္။ "စကားလံုးခ်င္း ေပါင္းစပ္ေရးထားမႈ မ်ားေသာ အေရးအဖြဲ႕"ဟု ဆရာက အနက္ဖြင့္ထားသည္။
ဥပမာအားျဖင့္
"အိုင္ငယ္အတြင္းက မင္းမူႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ ကုမုျဒာမယ္ရယ္၊ ေနျခည္ေမာင္ကို ေလွာင္ရက္ႏိုင္အားရန္ေကာ" ဟူေသာ အဖြဲ႔မ်ိဳး ျဖစ္သည္။ လိုရင္းအနက္ကို ခ်ံု႕၍ေဖာ္ျပေသာ ၾသဇဂုဏ္ ေျမာက္ေလသည္။
ဆရာေမာင္ခင္မင္(ဓႏုျဖဴ)က
"ၾသဇဂုဏ္သည္ ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသားမ်ား အထိအေတြ႕ မ်ားေသာ ဂုဏ္ျဖစ္သည္"ဟု ဆိုေလသည္။
"ၾသဇဂုဏ္သည္ စကားေျပ၏ အသက္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ကဗ်ာလကၤာတြင္လည္း ၾသဇဂုဏ္သည္ မေႏွာင့္ယွက္ မရႈပ္ေထြးသည့္အတြက္ ႏွစ္သက္ဖြယ္ ျဖစ္ေၾကာင္း" ပညာရွင္တို႔ မိန့္ဆိုၾကသည္။
'ၾသဇ' ဟူသည္ 'အဆီအႏွစ္'ပင္ ျဖစ္သည့္အတြက္ အဆီအႏွစ္ျပည့္ဝစြာ အက်ဥ္းကို အက်ယ္၊ အက်ယ္ကို အက်ဥ္းဖြဲ႕ထားေသာ အဖြဲ႕မွန္သမွ် ၾသဇဂုဏ္ေျမာက္ေပသည္။
မင္း၏သားကို 'မင္းသား'၊
ေရထည့္ထားေသာခြက္ကို 'ေရခြက္'၊
ၿမိဳ႕ကို ပတ္ေသာလမ္းကို 'ၿမိဳ႕ပတ္လမ္း'၊
မယ္ကေလး၏အလွကို 'ျဖဴဝင္းမြတ္'၊ 'ျပာႏြဲ႕ရွင္း'၊ 'လွညက္စင္'၊
ျမကဲ့သို႔ စိမ္းေသာ ေညာင္ပင္၏အရိပ္ကို 'ျမေညာင္ရိပ္'
စသည္တို႔သည္ ၾသဇဂုဏ္ေျမာက္ေသာအဖြဲ႕မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။
ဒသမတန္းျမန္မာစာမွ 'ညက္လွျပာစင္'၊ 'က်ိဳင္းစင္ျမဝါ'၊ 'ေရႊျပည္'၊ 'ေစာနတ္ရွင္'၊ 'လူ႔ေပါက္ပန္း'၊ 'ျမတ္ပန္ေတာ္ပန္း ခိုင္လံုးလန္း'၊ 'ညႇာက်င္' စသည္တို႔သည္လည္း အက်ဥ္းခ်ံု႕ထားေသာ ၾသဇဂုဏ္ေျမာက္ အဖြဲ႔မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။
"ေဖာ္မစံုတစ္ကိုယ္မွာ၊ ေရႊမိုးညိဳ ပတ္လည္ခ်ဳန္းပါလို႔၊ ျပံဳးမိတယ္ေလး.." ဟူေသာ ဦးႀကီး၏ လြမ္းခ်င္းသည္လည္း ေဖာ္မစံုသူကေလး ျပံဳးမိသည့္အေၾကာင္း အက်ယ္ေတြးစရာမ်ားကို စကားလံုးနည္းနည္းျဖင့္ ေရးဖြဲ႕ထားသည့္အတြက္ ၾသဇဂုဏ္ေျမာက္ပါသည္။
မလိုအပ္ဘဲ ထပ္သံုးေသာ အဖြဲ႕မ်ားသည္ 'အျပစ္ေဒါသ'ျဖစ္၍ ၾသဇဂုဏ္ႏွင့္ ဆန္႔က်င္ဘက္ ျဖစ္ေစပါသည္။
ဥပမာ-
'အဘိုးအို' ဟု မဆိုဘဲ
'အသက္အရြယ္အိုမင္းေသာ အဘိုးအို'၊
'ကၽြန္ေတာ့္အစ္ကိုႀကီး' ကို
'ကၽြန္ေတာ့္ထက္ႀကီးေသာ ကၽြန္ေတာ့္အစ္ကိုႀကီး'၊
'ဤၿမိဳ႕သည္ သာယာလွ၏' ဟုဆိုလိုသည္ကို
'ဤၿမိဳ႕သည္ သာယာလွသည္ဟု ဆိုက မွားမည္မထင္ေပ' စသည့္အဖြဲ႕မ်ား ျဖစ္သည္။
စာအဖြဲ႕မ်ားကို အက်ဥ္းခ်ံဳးသည္ ျဖစ္ေစ၊ အက်ယ္ခ်ဲ႕သည္ ျဖစ္ေစ ၾသဇဂုဏ္ေျမာက္ေအာင္ အႏွစ္သာရပါပါ ေရးဖြဲ႕ရန္ လိုအပ္ပါသည္။
(၃) မဓုရတာဂုဏ္
မဓုရတာဂုဏ္ကို ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္က
"ဒီဃ၊ ရႆ
၊ သံယုဂ္ အခ်င္းခ်င္း နီးေသာ ပဒါသတၱိမဓုရသာဂုဏ္ႏွင့္ အကၡရာတူ အထပ္ထပ္ဆိုေသာပုဒ္ရွိေသာ အႏုပၸါသမဓုရတာဂုဏ္" ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ခြဲျပသည္။
ဥပမာ
"တသေႏၶေဓ၊ တေပလ်ဥ္းလ်ဥ္း၊ တညႇင္းဆိုးဆိုး၊ တညႇိဳးလ်လ်၊ တတလြမ္းလြမ္း.." သည္ ပဒါသတၱိမဓုရသဂုဏ္ေျမာက္သည္ဟု ဆိုသည္။
"ျမတ္မ်ိဳးျမင့္မွန္၊ ၾကင္ေပတန္၍၊ ရြယ္ရန္ရည္ရင့္၊ ဆင္တိုင္းတင့္သား၊ နတ္ႏွင့္ႏႈန္းႏႈန္း၊..." ဟူေသာ ပုလဲတစ္တန္႔ သႏၲာတစ္တန္႔အဖြဲ႕သည္ အကၡရာတူ အထပ္ထပ္ဖြဲ႕ဆိုျခင္းေၾကာင့္ အႏုပၸါသမဓုရတာဂုဏ္ေျမာက္သည္ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။
'နႏၵမာလိနီ'ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႏွင့္ ရန္ကုန္ဘေဆြသည္လည္း ဗႏၶသာရက်မ္းဆရာ ေဖာ္ျပပံုႏွင့္အတူပင္ ျပထား၍ အထူး မေဖာ္ျပေတာ့ပါ။
ဆရာတကၠသိုလ္ေမာင္ေမာင္ႀကီးက "မဓုရတာဂုဏ္ဆိုသည္မွာ အသံတူ၊ အကၡရာတူတို႔ကို အထပ္ထပ္ဆိုျခင္းျဖင့္ နား၏တန္ဆာ ခ်ိဳသာနာေပ်ာ္ဖြယ္ရွိေသာ ဂုဏ္မ်ိဳးကို ဆိုလိုသည္"ဟု ေဖာ္ျပသည္။
ဥပမာ
"ေရႊေက်ာင္းစႀကႍ၊ ေရႊကမ္းယံ၌၊ ေရႊျခံရံဝန္း၊ ေရႊပင္ပန္းကို၊ ေရႊကၽြန္းဌာန၊ ေရႊဝမင္းေန၊ ေရႊေျမရပ္သူ၊ ဆင္းဇဗၺဴ" ဟူေသာ အဖြဲ႔မ်ိဳးျဖစ္သည္ဟု ေဖာ္ျပသည္။
မဓုရတာဂုဏ္သည္ အသံခ်ိဳသာမႈႏွင့္ဆိုင္ေသာ ဂုဏ္ျဖစ္ပါသည္။ အသံႏွင့္ဆိုင္၍ ကဗ်ာမ်ားတြင္ အေတြ႕မ်ားပါသည္။
'မဓုရတာ'သည္ ပါဠိစကားျဖစ္ပါသည္။ 'မဓု'သည္ 'ပ်ား၊ ပ်ားရည္'ဟု အဓိပၸာယ္ရပါသည္။ 'မဓုရတာ' ဆိုလွ်င္မူ 'ခ်ိဳသည္၏အျဖစ္'ဟု အဓိပၸာယ္ရပါသည္။
"အသံခ်ိဳေအာင္ ေရးဖြဲ႕ေသာ အဖြဲ႕မွန္သမွ် မဓုရတာဂုဏ္ေျမာက္သည္"ဟု ဆရာေမာင္ခင္မင္က ဆိုေလသည္။
"ခ်ိဳးႏွစ္ေကာင္
ထေနာင္းပင္ညီေနာင္က
လြမ္းေအာင္ ကူခၽြဲ။
ပန္းေတာ္ျဖဴ
ပင္ျမက္ကယ္ ေနဇာထူလွ
ဖိုးေတာင္သူ႔တဲ" ဟူေသာ ေဒြးခ်ိဳးသည္ ဌာန္တူခ်င္း ေရးဖြဲ႕ထား၍ မဓုရတာဂုဏ္ေျမာက္ပါသည္။
ထို႔ျပင္ "ခန္းေဆာင္ေရႊ ရေဝတြင္း၊ ခ်မ္းေပါင္ေလ တစ္ေဖတင္း" ဟူေသာနေဘထပ္အဖြဲ႕၊ "ဒံုးဒံုးဒတ္ဒတ္၊ တံုးလံုးပက္လက္" ဟူေသာ "စစ္"ဆိုသည့္ ႏွစ္ေၾကာင္း နေဘထပ္ကဗ်ာ အဖြဲ႕မ်ားသည္ မဓုရတာဂုဏ္ေျမာက္ေသာ အဖြဲ႕မ်ား ျဖစ္ေပသည္။ ထို႔ျပင္ အကၡရာတူမ်ားကို အသံတူ ျဖစ္ေစ၊ အသံကြဲ ျဖစ္ေစ နီးနီးကပ္ကပ္ဖြဲ႕လွ်င္ မဓုရတာဂုဏ္ေျမာက္ေလသည္။
(၄) သမတာဂုဏ္
ဂုဏ္ဆယ္ပါးတြင္ သမတာဂုဏ္၊ သုခုမာလတာဂုဏ္ႏွင့္ သီေလသဂုဏ္တို႔သည္ ပါဠိစာေပ၌သာ အသံုးမ်ား၍ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားအား သင္ၾကားရာတြင္ ခ်န္ထားခဲ့ၾကသည္။ ယခု အက်ဥ္းမွ် ေဖာ္ျပပါမည္။
'သမတာဂုဏ္' ကို 'သံတင္းသံေလ်ာ့ မ်ွတေသာဂုဏ္'ဟု ဆိုၾကသည္။ 'သံတင္း'ကို ဓနိတ၊ 'သံေလ်ာ့'ကို သိထိလ ဟု ေခၚၾကသည္။ သံတင္း၊ သံေလ်ာ့ မွ်တေအာင္ ပါဝင္ေသာအဖြဲ႕ကို သမတဂုဏ္ေျမာက္သည္ဟု ဆိုသည္။
ဆရာရန္ကုန္ဘေဆြက သမတာဂုဏ္ကို 'အခ်ီအခ်ညီမ်ွဂုဏ္'ဟု ဆိုေလသည္။ ဆရာက နဝေဒးႀကီး၏ အခ်ီအခ်ပိုဒ္စံုရတုကို ထုတ္ျပေလသည္။
အခ်ီ
"ေဆာင္းရက္လစံု...
ေညာင္းရြက္က်ဟံု...
ေပါင္းသက္မွ်ရံု...."
အခ်
"တေပါင္းလမ်ား သခင္ေသာ...
မေႏွာင္းၾကရ အလ်င္ေသာ....
အေၾကာင္းခယ စတင္ေသာ..."
ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္က သမတာဂုဏ္ကို သံုးမ်ိဳး ခြဲျခားျပသည္။
(၁) ဂါထာေလးပါဒလံုး၌ ဓနိတအကၡရာ အညီအမွ်ပါေသာ သမတာဂုဏ္၊
(၂) ဂါထာေလးပါဒလံုး၌ သိထိလအကၡရာ အညီအမွ်ပါေသာ သမတာဂုဏ္၊
(၃) ဂါထာေလးပါဒလံုး၌ သိထိလ၊ ဓနိတ အကၡရာ အညီအမွ်ပါေသာ သမတာဂုဏ္တို႔ ျဖစ္သည္။
သိထိလအကၡရာမ်ားမွာ
"က၊ ဂ၊ င၊
စ၊ ဇ၊ ည၊
ဋ၊ ဍ၊ ဏ၊
တ၊ ဒ၊ န၊
ပ၊ ဗ၊ မ၊
ယ၊ ရ၊ လ၊ ဝ၊ သ၊
ဟ၊ ဠ" တို႔ျဖစ္ၾကသည္။
ဓနိတ အကၡရာမ်ားမွာ
"ခ၊ ဃ၊
ဆ၊ ဈ၊
ဌ၊ ဎ၊
ထ၊ ဓ၊
ဖ၊ ဘ" တို႔ျဖစ္ၾကသည္။
(၅) သုခုမာလတာဂုဏ္
ဂုဏ္ဆယ္ပါးတြင္ ပါဝင္ေသာ သုခုမာလတာဂုဏ္သည္လည္း ျမန္မာစာေပတြင္ အသံုးနည္းသည္။
ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္က
"သိထိလ၊ ဓနိတ အကၡရာ မမ်ားျခင္း၊ အရြတ္အဖတ္ ခက္ေသာ ပုဒ္အကၡရာ မပါေအာင္ ဖြဲ႕ဆိုျခင္းသည္ သုလုမာလတာဂုဏ္ ေျမာက္သည္"ဟု ဆိုေလသည္။
ဥပမာ 'ေသသည္'ကို ေသသည္ဟုမေျပာဘဲ 'နတ္ျပည္စံျခင္း' ဟူေသာ အဖြဲ႕မ်ိဳး ျဖစ္ေလသည္။
'နႏၵမာလိနီ'ေခၚ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းတြင္ "တစ္ပိုဒ္တစ္ပိုဒ္တြင္ ဓနိတအကၡရာ အနည္းငယ္မွ်သာ ပါေစျခင္း၊ အရြတ္အဖတ္ခက္ေသာ ပုဒ္စပ္ပုဒ္ဟပ္ မပါေစျခင္း၊ ဤလကၡဏာႏွစ္ပါးႏွင့္ ျပည့္စံုေသာဂုဏ္ကို သုခုမာလတာဂုဏ္"ဟု ဆိုေလသည္။
တစ္နည္းဆိုေသးသည္ "ေသျခင္း၊ ငိုျခင္း စေသာ မဂၤလာ က်က္သေရမရွိေသာ စကားအသံုးအႏႈန္းတို႔ကို ဒဲ့ဒိုး မေျပာဘဲ ယဥ္ေက်းေသာ စကားပရိယာယ္တို႔ျဖင့္ သြယ္ဝိုက္ေျပာဆိုသံုးႏႈန္းေသာအဖြဲ႕သည္ သုခုမာလတာဂုဏ္ေျမာက္သည္"ဟု ဆိုသည္။
ဆရာရန္ကုန္ဘေဆြက 'ဖတ္ရြတ္လြယ္ယဥ္ေက်းဂုဏ္'ဟု အနက္ဖြင့္ေလသည္။ 'က်န္းမာေတာ္မူပါစခင္ဗ်ာ'၊ 'ထမင္းသံုးေဆာင္ႂကြပါ' စသည္တို႔သည္ ယဥ္ေက်းစြာဖြဲ႕ဆိုျခင္းေၾကာင့္ သုခုမာလတာဂုဏ္ေျမာက္သည္ဟု ဆိုေလသည္။
ႏူးညံ့ေသာအကၡရာ(သိထိလ) မ်ားျခင္း၊ အရြတ္အဖတ္ခက္ေသာ အကၡရာမွ ကင္းျခင္းတို႔သည္ သုခုမာလတာဂုဏ္ ေျမာက္ေပသည္။ သိထိလ အကၡရာမ်ားၿပီး ဓနိတအကၡရာ နည္းေသာအဖြဲ႕မ်ိဳးကို ဆိုလိုသည္။ (သိထိလႏွင့္ ဓနိတ အကၡရာ မွ်ပါေနလွ်င္ သိေလသဂုဏ္ေျမာက္သြားေပမည္။)
ဥပမာအားျဖင့္
'အ႐ူး' အစား 'စိတ္ေဝဒနာရွင္'၊
'အႏူ' အစား 'အနာႀကီးေရာဂါသည္'၊
'ဗိုက္ႀကီးသည္'အစား 'ကိုယ္ဝန္ေဆာင္'
'ေခ်း၊ေသး' အစား 'အေလး၊အေပါ့'
'ေႁမြကိုက္သည္' အစား 'ပိုးထိသည္'
'သတ္သည္' အစား 'အဆံုးစီရင္သည္'ဟု သုံးႏႈန္းျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္သည္။
ဆယ္တန္းျပ႒ာန္းစာမွ
"ဗာရာမင္းလည္ဆြဲသည္ ရင္ကြဲနာႏွင့္ နတ္ရြာစံေတာ္မူေလ၏"၊
"တုလို႔ခၽြန္လ်ွင္ ခႏၶာစဲမယ္.." ဟူေသာ အဖြဲ႕မ်ားသည္ သုခုမာလတာဂုဏ္ေျမာက္ေသာ အဖြဲ႕မ်ား ျဖစ္ၾကေပသည္။
႐ုန္႔ရင္းေသာေဝါဟာရမ်ား မပါေစဘဲ ယဥ္ေက်းဖြယ္စကားမ်ားဆိုေသာ ဂုဏ္မ်ိဳး ျဖစ္ေပသည္။
(၆) သိေလသဂုဏ္
'သိေလသဂုဏ္'သည္ ပါဠိဘာသာမွာ အသံုးမ်ားၿပီး ျမန္မာစာေပတြင္ အေတြ႕ရ နည္းပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားကို သင္ရာတြင္ ခ်န္ထားခဲ့ၾကသည္။ 'သိေလသဂုဏ္'ကို 'စာလံုးတြဲဖက္ဂုဏ္'ဟု ဆိုၾကသည္။
ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္က
"ဌာန္က႐ိုဏ္း နီးျခင္း အစရွိေသာ အကၡရာတို႔ စုေပါင္း၍ ဖြဲ႕ေသာပုဒ္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေျပျပစ္ဖတ္ရႈလြယ္ေသာ ပုဒ္ျဖစ္သည္။ ထိုပုဒ္ခ်င္း နီးနီးပါးပါး ႏွီးေႏွာ၍ တည္ၾကေသာေၾကာင့္ ႏွစ္သက္ဖြယ္ေသာဂုဏ္ ရွိသည္။ ဖတ္ရြတ္ေသာအခါ အေလးျပဳ၍ ရြတ္ဖတ္ရေသာ ဓနိတအကၡရာလည္း ပါရွိရသည္။ ဤသို႔ေသာ အဂၤါႏွင့္ျပည့္စံုေသာအဖြဲ႕ကို သိေလသဂုဏ္ေျမာက္သည္"ဟု ဆိုေလသည္။
'နႏၵမာလိနီ'ေခၚ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းဆရာက
"ဓနိတအကၡရာ မမ်ားေစဘဲ ဌာန္တူခ်င္းခ်င္း နီးကပ္စြာထား၍ ေခ်ာေမာေျပျပစ္စြာ စီကံုးအပ္ေသာအဖြဲ႕သည္ သိေလသဂုဏ္ မည္သည္"ဟုဆိုသည္။
ဥပမာအားျဖင့္
"ဂါထာမႈတ္မန္း၊ ေပါက္ေပါက္ပန္းျဖင့္၊ ပက္ျဖန္းျပဳကာ၊ သိုက္ဆရာသည္..." ဟူေသာ အဖြဲ႔မ်ိဳး ျဖစ္သည္။ ဤအဖြဲ႕တြင္ ဌာန္တူအကၡရာခ်င္း၊ က႐ိုဏ္းတူအကၡရာခ်င္း နီးကပ္စြာ ထားရွိ၍ ဓနိတအကၡရာ မမ်ားေသာေၾကာင့္ သိေလသဂုဏ္ေျမာက္ေလသည္။
ဆရာရန္ကုန္ဘေဆြကေတာ့ သိေလသဂုဏ္ကို 'စာလံုးတြဲဖက္ဂုဏ္'ဟု ဆိုေလသည္။ သံမွန္၊ သံျပင္းမ်ားႏွင့္ သံယုတ္စသည္တို႔ အခ်င္းခ်င္း တြဲစပ္၍ ေရးရေသာ ေရးဖြဲ႕နည္းျဖစ္သည္။ ကဗ်ာလကၤာတို႔ႏွင့္ဆိုင္ေသာ ဂုဏ္ျဖစ္သည္ဟု ဆိုေလသည္။ နတ္ရွင္ေနာင္၏ ဘုရားတိုင္ရတုမွ ထုတ္ျပသည္။
ခ်ီ...
ၫြတ္ၫြတ္ညိဳသြယ္၊..
တြတ္တြတ္ဆိုဖြယ္၊..
ထြတ္ထြတ္ပ်ိဳရြယ္၊..
ခ်...
ဆက္တိုင္းေပ်ာ္ဖက္ ရန္လွည့္ေသာ။
႐ူးမူးပ်ံတက္ ဝွန္လွည့္ေသာ။
စကားေျပမွာ ျဖစ္ေစ၊ ကဗ်ာမွာ ျဖစ္ေစ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု အဆက္အစပ္ ေခ်ာေမြ႕ေအာင္ ေရးရသည္။ "စာဖတ္သူမ်ားကို မီးရထားလမ္း ဇလီဖားတုံုးမ်ားအေပၚ လမ္းေလွ်ာက္ရမိသကဲ့သို႔ မျဖစ္ေစဘဲ ႏိုင္လြန္ကတၱရာ လမ္းေပၚမွာ ေလွ်ာက္ရဘိသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေစလွ်င္ သိေလသဂုဏ္ေျမာက္သည္"ဟု ဦးေက်ာ္လြင္(ႏွစ္ဖက္လွ)က ဆိုေလသည္။
လံုးဆင့္မ်ား၊ ေလးေလးပင္ပင္ ရြတ္ဆိုရေသာ ဓနိတအကၡရာမ်ား၊ အသံရွည္ေသာ ဒီဃအကၡရာမ်ား သင့္တင့္စြာ ပါဝင္လွ်င္ သိေလသဂုဏ္ေျမာက္ေပသည္။ "က်ီးအာႏွိုင္းတမ္း၊ ေရႊႏႈတ္ခမ္းလည္း၊ ကြမ္းပန္းမထိ၊ ပကတိျဖင့္၊ တင့္ဘိလြန္ကဲ၊ ရႈမရဲတည့္.." အဖြဲ႕တြင္ ဝဆြဲအကၡရာမ်ား၊ အသံရွည္မ်ား၊ ဓနိတအကၡရာမ်ား ပါဝင္သည့္အတြက္ သိေလသဂုဏ္ေျမာက္သည္ဟု ဆရာေမာင္ခင္မင္က ဆိုေလသည္။
သိေလသဂုဏ္သည္ အသံႏွင့္သာ အမ်ားဆံုးဆိုင္၍ စကားေျပတြင္ အေတြ႕ရ နည္းေပသည္။
(၇) ဥဒါရတာဂုဏ္
ဥဒါရတာဂုဏ္ကို 'ဂုဏ္ထူးျပဂုဏ္'ဟု ဆိုၾကသည္။ ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္က 'အျခားသူတို႔ထက္ ကဲလြန္းေသာ ဂုဏ္ကို ဥဒါရတာဂုဏ္ ျဖစ္သည္'ဟု ဆိုေလသည္။ နႏၵမာလိနီ က်မ္းဆရာကလည္း 'အျခားသူတို႔ထက္ ကဲလြန္းေသာဂုဏ္'ဟု ဆိုျပန္သည္။
(ဥဒါရတာဂုဏ္ကို ဦးတင္ႏွင့္ နႏၵမာလိနီ က်မ္းဆရာတို႔က အဓိပၸာယ္တူညီစြာ ဖြင့္ဆိုထားပါသည္။ ဥပမာကို ေဖာ္ျပရာတြင္ ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္ ေဖာ္ျပေသာ ပါဠိစာပိုဒ္ကို ခ်န္ထားၿပီးပိုရွင္းသည့္ နႏၵမာလိနီက်မ္းဆရာ၏ ဥပမာကိုသာ ေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္။)
ဥပမာ
"သူရသ္သတီ၊ နတ္မဒီဟု
ဇာတ္မည္တြင္သ၊ ခင္အလွသည္
ကဗ်ာ့အရာ၊ စိုးရစြာ၏.." အဖြဲ႕တြင္ သူရႆ
တီနတ္သမီး၏ အျခားသူတို႔ထက္ သာလြန္ၿပီး စီကံုးေသာအဖြဲ႕ ျဖစ္သည္။ ဝိေသသနဂုဏ္ပုဒ္ဟူသမွ်သည္ ဥဒါရတာဂုဏ္ ျဖစ္သည္။
ဥပမာ
"စကားျမဴးထူး၊ ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴးဖို႔
ၾကည္ႏူးဖြယ္ရာ၊ ဥယ်ာဥ္သာ၌..." ဟူေသာအဖြဲ႕တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။
ဆရာရန္ကုန္ဘေဆြက ဥဒါရတာဂုဏ္ကို 'ထူးလြန္းသိသာေသာဂုဏ္'ဟု ဆိုသည္။ ထူးထူးလြန္လြန္ သိသိသာသာဂုဏ္ကို ေဖၚျပေရးဖြဲ႕ျခင္း ျဖစ္သည္။ အထူးျပဳ ဂုဏ္ပုဒ္မ်ားေသာ အေရးအဖြဲ႕သည္လည္း ဥဒါရတာဂုဏ္ေျမာက္ေလသည္။
ဥပမာ..
"အလွဘုရင္မႀကီးအထံ၌... ေက်းကၽြန္အျဖစ္ေစပါးရန္၊ ကၽြန္ေတာ္မ်ိဳးႀကီးရဲ႕ ႏွလံုးသားကို အပ္ႏွံပါတယ္.." အဖြဲ႕ပံုစံျဖစ္သည္။
ဆရာတကၠသိုလ္ေမာင္ေမာင္ႀကီးက "ေပးကမ္းျခင္း၊ လႉဒါန္းျခင္း၊ ခ်စ္ခင္ျခင္း၊ ၾကည္ညိဳျခင္း စေသာ သေဘာမ်ားကို သူတစ္ပါးထက္ လြန္ကဲသည္ျဖစ္၍ လြန္ကဲမွန္း သိေအာင္ သိသိသာသာ ဖြဲ႕ဆိုျခင္းကို ဥဒါရတာဂုဏ္ ေျမာက္သည္"ဟုဆိုသည္။
'ဥဒါရ' ဟူေသာ ပါဠိေဝါဟာရသည္ 'ျမင့္ျမတ္သည္၊ လြန္ကဲသည္'ဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။
စံေက်ာင္းဆရာေတာ္က "လြန္ေျမာက္ေသာဂုဏ္ရွိေသာ ဥဒါရတာဂုဏ္ႏွင့္ ခ်ီးမြမ္းအပ္ေသာ ဝိေသသနရွိေသာ ဥဒါရတာဂုဏ္" ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးျပထားသည္။
ဆရာႀကီးဦးလြန္းကလည္း ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္တြင္ "ဥဒါရတာဂုဏ္ဆိုသည္မွာ
(က) လြန္ကဲေသာဂုဏ္ထက္ အထူး လြန္ကဲေသာဂုဏ္ကို ျပျခင္း၊
(ခ) ခ်ီးမြမ္းအပ္ေသာဂုဏ္တို႔ျဖင့္ ဝမ္းေျမာက္ဖြယ္ရာျပျခင္းတို႔ကို ဆိုလိုသည္"ဟု အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုထားပါသည္။
ေဝႆႏၲရာမင္းႀကီး၏ အလႉစိတ္ကို ဖြဲ႕ေသာ "သိဝိတိုင္းသူတို႔သည္ ငါ့ကို အကယ္၍ ႏွင္ထုတ္မူလည္း ႏွင္ထုတ္ေစ၊ သတ္မူလည္း သတ္ေစ၊ ပိုင္းျဖတ္မူလည္း ျဖတ္ေစ၊ အလႉေပးျခင္းမွ ငါ မေရွာင္ၾကဥ္အံ့" ဟူေသာအဖြဲ႕တြင္ ေဝႆႏၲရာမင္းႀကီး၏ အလႉထက္သန္ေသာစိတ္ကို ခ်ီးမြမ္းအံ့ၾသဖြယ္ျပ၍ ဥဒါရတာဂုဏ္ ေျမာက္ေလသည္။
ခ်ီးမြမ္းအပ္ေသာဂုဏ္တြင္ အနည္းဆံုး ဂုဏ္ရည္ျပဝိေသသန တစ္ခု ပါရွိသည္။
"ကစားစရာ ေရကန္၊ စာေတာ္ေသာ ေက်ာင္းသား၊ တင့္တယ္စြာ ရယ္ရႊင္သည္၊ ေရႊမင္းသမီး၊ ျမတဘက္" စသည္တို႔သည္ ဝိေသသနမ်ား ပါသည့္အတြက္ ဥဒါရတာဂုဏ္ ေျမာက္ပါသည္။
ဒသမတန္းတြင္ပါဝင္ေသာ
"စံကားပြင့္ႏွင့္ ႏွိုင္းတင့္ႏိုးသည္"
"ရဲမ်ိဳးသမီး၊ ေမာင္ၿပီးႏွမ၊ ညက္လွျပာစင္"
"ျမင္စိုင္းဟူသည္ ေရႊျပည္ေရႊျပည္"
"ေနေရာင္မခံ ပန္းပ်ံပင္ဆင့္"
"လြမ္းမတတ္ စံကားဝါအငူ" စသည့္အဖြဲ႕မ်ားသည္ ဥဒါရတာဂုဏ္ေျမာက္ေသာ အဖြဲ႕မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။
(၈) ကႏၲိဂုဏ္
ကႏၲိဂုဏ္ကို 'ႏွစ္သက္ဖြယ္ဂုဏ္'ဟု အနက္ဖြင့္ၾကသည္။
ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္က
"ေလာက၌ ထင္ရွားစြာရွိေသာ အနက္ကို မလြန္ေသာ လူခပ္သိမ္းတို႔ ႏွစ္လိုဖြယ္ရွိေသာဂုဏ္သည္ ကႏၲိဂုဏ္ မည္သည္"ဟု ဆိုသည္။
နႏၵမာလိနီ ေခၚ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းတြင္ "ႀကီးႀကီးက်ယ္က်ယ္ လြန္ကဲစြာ ေျပာဆိုေသာ္လည္း ေလာကစည္းကမ္းကို မလြန္ေစမူ၍ ေျပာဆိုေသာေၾကာင့္ အေျပာႀကီးသည္၊ ဝါႂကြားသည္၊ ေလထြားသည္ဟု မဆိုသာ၊ အံ့ၾသႏွစ္သက္ဖြယ္ရာ ျဖစ္ေသာဂုဏ္သည္ ကႏၲိဂုဏ္ မည္ေလသည္" ဟု ဖြင့္ဆိုပါသည္။
ဥပမာ
"ေဗာဓိေလာင္းလ်ာ၊ ျပဳသစၥာေၾကာင့္
ကမ႓ာေျမႀကီး၊ ပဲ့တင္ဟည္းလ်က္
႐ိုက္တီး႐ုတ္႐ုတ္၊ ႀကိမ္ႀကိမ္လႈပ္၏" ဆိုေသာအဖြဲမ်ိဳးသည္ ကႏၲိဂုဏ္ ေျမာက္ေပသည္။
ဆရာရန္ကုန္ဘေဆြက 'ႏွစ္သက္ဖြယ္ရွိေသာ ဂုဏ္'ဟု အနက္ဖြင့္သည္။ စကားလြန္(ႀကီး)အျပစ္ (အတိဝုတၱေဒါသ)၊ စကား႐ိုင္းအျပစ္ (ဂါမၼေဒါသ) တို႔ကို ေျပေပ်ာက္ေစေသာ အေရးအဖြဲ႕သည္ ကႏၲိဂုဏ္ေျမာက္ေလသည္။
"မိသီ၏အလွသည္ ျမင္သူတစ္ပါးတို႔အား ရႊင္လန္းႏွစ္သိမ့္မႈကို ေပးစြမ္းႏိုင္ေသာ လျပည့္ဝန္းႀကီးကဲ့သို႔တည္း" ဟူေသာ အဖြဲ႕မ်ိဳးကို ဆိုေလသည္။
ဆရာတကၠသိုလ္ေမာင္ေမာင္ႀကီးကလည္း
"ကႏၲိဂုဏ္ကို အလြန္အမင္း ေျပာဆိုေရးသားေသာ္လည္း ႂကြားရာမေရာက္ ႏွစ္သက္ဖြယ္ေကာင္းေအာင္ ဖြဲ႕ဆိုေသာဂုဏ္"ဟု ဆိုေလသည္။
ဥပမာအားျဖင့္
"အဘိညာဥ္တန္ခိုးေၾကာင့္ ျမင္းမိုရ္ေတာင္ကို ေက်ာက္ဒိုးကဲ့သို႔ ကစားႏိုင္သည္"
"အခ်စ္၏ ဒုကၡေၾကာင့္ တစ္ညဥ့္လံုးမအိပ္ႏိုင္၊ တစ္ေမွးမွ် မေမွးႏိုင္" စသည့္ အဖြဲ႕မ်ိဳးျဖစ္သည္။
စံေက်ာင္းဆရာေတာ္က
"အေျပာႀကီးျခင္း လကၡဏာ မရွိ၊ ႐ိုင္းစိုင္းေသာ လကၡဏာ မရွိေသာ ဂုဏ္ဟု ဆိုသည္၊ ကႏၲိ ဟူေသာ ပါဠိေဝါဟာရသည္ ႏွစ္သက္ျခင္း အနက္ရသည္၊ ခ်ီးမြမ္းေသာ အဖြဲ႕သည္ ႏွစ္သက္ဖြယ္ကို အလြန္အၾကဴး ဆိုေသာ္လည္း အတိဝုတၱေဒါသ(အေျပာႀကီးျခင္း) မသင့္ရေပ" ဟူ၍ ႐ွင္းလင္းဖြင့္ဆိုထားပါသည္။
ဥပမာ "လွည္းဦး၌ ဆြမ္းေတာ္စြန္႔ထားေသာ ေရႊဖရံုသီးဖတ္ကို က်ီးခ်ီသြားရာ လွည္းပါ ကပ္ပါ သြားသည္" ဟူေသာအဖြဲ႕သည္ အတိဝုတၱေဒါသသင့္ေန၍ ကႏၲိဂုဏ္ မေျမာက္ေတာ့ေပ။
"မင္းလြယ္အိတ္က အ႐ူးလြယ္အိတ္က်ေနတာပဲ စံုလို႔" ဟူေသာအဖြဲ႕မ်ိဳးသည္ ကႏၲိဂုဏ္ေျမာက္ေလသည္။
အသံၾကမ္း၊ စကား႐ိုင္းမ်ား မပါဘဲ ခ်ီးက်ဴးေသာအဖြဲ႕မ်ား၊ ယုတၱိမတန္ အေျပာႀကီးမႈလည္း မျဖစ္ေစဘဲ ျကားရသူ ႏွစ္သက္ဖြယ္ျဖစ္ေအာင္ စကားႀကီး စကားက်ယ္ ေျပာေသာအဖြဲ႕မ်ိဳးသည္ ကႏၲိဂုဏ္ေျမာက္၍ 'အတိဝုတၱေဒါသ'မွ ကင္းလြတ္ပါသည္။
(၉) အတၳဗ်တၱိဂုဏ္
အတၳဗ်တၱိဂုဏ္ကို 'အနက္ျပည့္ဂုဏ္'ဟုလည္း ဆိုၾကသလို 'စကားရွင္းအနက္လြယ္ဂုဏ္'ဟုလည္း ဆိုၾကသည္။
ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္က
"သဒၵါအားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ အနက္အားျဖင့္လည္းေကာင္း ေဒါသမသင့္ေအာင္ ေရးသားစီကံုး၍ အနက္အဓိပၸာယ္ သိလြယ္ ထင္ရွားေသာဂုဏ္သည္ အတၳဗ်တၱိဂုဏ္ေျမာက္သည္"ဟု ဆိုသည္။
နႏၵမာလိနီက်မ္းဆရာကလည္း အတၳဗ်တၱိဂုဏ္ကို ပုဂံဝန္ေထာက္မင္း၏ ဖြင့္ဆိုခ်က္အတိုင္း ေဖာ္ျပထားေပသည္။ "ေနယ်ေဒါသလြတ္လွ်င္ အတၳဗ်တၱိဂုဏ္ေျမာက္သည္"ဟု ဆိုေလသည္။
ဆရာရန္ကုန္ဘေဆြက 'စကားရွင္းအနက္လြယ္ဂုဏ္'ဟု အနက္ဖြင့္ေလသည္။ စကားလိုအျပစ္ 'ေနယ်ေဒါသ'၊ ပုဒ္ထားရႈပ္အျပစ္ 'ဗ်ာကိဏၰေဒါသ'တို႔က လြတ္လွ်င္ အတၳဗ်တၱိဂုဏ္ ေျမာက္ေလသည္။
အတၳဗ်တၱိဂုဏ္ကို
(၁)သဒၵါအားျဖင့္ထင္ရွားေသာ စကားရွင္းအနက္လြယ္ဂုဏ္၊
(၂)အဓိပၸါယ္ သေဘာအားျဖင့္ ထင္ရွားေသာ စကားရွင္းအနက္လြယ္ဂုဏ္ ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးခြဲထားသည္။
ဥပမာ
"ဝင္းပပလေရာင္ဟပ္၍၊ ေလာကဓာတ္ႀကီး တစ္ခုလံုးသည္ ေငြရည္ျဖင့္ သြန္းေလာင္းျခင္း ခံထားရဘိသို႔ ေဖြးျဖဴလွပ၏" သည္ သဒၵါအားျဖင့္ ထင္ရွားေသာ စကားရွင္း အနက္လြယ္ဂုဏ္ ျဖစ္သည့္ သဒၵအတၳဗ်တၱိဂုဏ္ ေျမာက္ေလသည္။
ဆရာတကၠသိုဘ္ေမာင္ေမာင္ႀကီးက "ဆိုလိုရင္းအနက္ကို ျပည့္ျပည့္စံုစံု ေပၚေပၚလြင္လြင္ ေဖာ္ျပႏိုင္စြမ္းရွိေသာ ဂုဏ္ကို ဆိုလိုပါသည္" ဟု ဖြင့္ဆိုထားပါသည္။
ဥပမာ..
"ေတာအုပ္တစ္ခုလံုး ဟစ္ေအာ္ေႂကြးေၾကာ္ လႈပ္ရွားေနျခင္းကား ေလသင္ဓုန္းကဲ့သို႔ တိုက္ခိုက္ေနေသာ ေလဟုန္ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္" ဟူေသာအဖြဲ႕မ်ိဳး ျဖစ္သည္။
ဆရာေမာင္ခင္မင္က "ေနယ်ေဒါသ၊ ဗ်ာကိဏၰေဒါသတို႔မွ လြတ္လွ်င္ အတၳဗ်တၱိဂုဏ္ေျမာက္သည္"ဟု ဆိုသည္။
"ရပ္ဆယ္မ်က္ႏွာ၊ ျဖဴေဖြးစြာသည္၊ ညဥ့္ခါကာလ၊ တင့္တယ္လွ" ဟူေသာအဖြဲ႕သည္ ညအခါ အရပ္ဆယ္မ်က္ႏွာလံုး ျဖဴေနသည္သာ ပါသည္။ ဘာေၾကာင့္ ျဖဴရေၾကာင္း မပါ၍ 'ေနယ်ေဒါသ' သင့္ေနသျဖင့္ အတၳဗ်တၱိဂုဏ္ မေျမာက္ေပ။
"ေအးၾကည္လွ်ပ္လွ်ပ္၊ လေရာင္ဟပ္၍၊ ရပ္ဆယ္မ်က္ႏွာ၊ ျဖဴေဖြးစြာသည္၊ ညဥ့္ခါကာလ၊ တင့္တယ္လွ" ဟုဆိုလွ်င္ လေရာင္ေၾကာင့္ ျဖဴေဖြးရျခင္းကို သိရ၍ 'ေနယ်ေဒါသ'မွ လြတ္သျဖင့္ အတၳဗ်တၱိဂုဏ္ေျမာက္ပါသည္။
ဗ်ာကိဏၰေဒါသကို ပုဒ္ထားရႈပ္အျပစ္ဟု ဆိုသည္။
"ခိုးမႈက်ဴးလြန္ေသာ ဦးဘ၏သား ေမာင္ျမကို ရဲက ဖမ္းသြားသည္။"
"ၿငိမ္းခ်မ္းသည္ ေၾကာင္အိမ္ထဲက ေနတိုးကို ငါးေၾကာ္တစ္ေကာင္ ေကၽြးလိုက္သည္။" တို႔သည္ ပုဒ္အထားအသို ရႈပ္ေထြး၍ 'ဗ်ာကိဏၰေဒါသ' သင့္ေနသျဖင့္ အတၳဗ်တၱိဂုဏ္ မေျမာက္ေပ။
"ခိုးမႈက်ဴးလြန္ေသာ ေမာင္ျမ"၊ "ေၾကာင္အိမ္ထဲက ငါးေၾကာ္" ဟုေရးပါက ပုဒ္အထားအသို မရႈပ္ေထြးေတာ့ဘဲ အဓိပၸာယ္ရွင္းလင္း၍ 'ဗ်ာကိဏၰေဒါသ'မွလြတ္၍ အတၳဗ်တၱိဂုဏ္ ေျမာက္ပါသည္။
ဒသမတန္း ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္စာအုပ္တြင္
"တေပါင္းညႇာက်င္၊ ေႏြဦးဆန္းသစ္၊ ရြက္ေရာ္လွစ္လို႔၊ ပရစ္ကယ္ေရႊဥ၊ ပင္တိုင္းစုၾကသည္၊ ႏုညိဳစင္ငယ္တဲ့ေလး"
"ေတာင္ထြတ္ဖ်ားဆီ၊ ေရႊစာတီ၊ သရီရဓာတ္စြယ္" ဟူေသာအဖြဲ႕မ်ိဳးသည္ အတၳဗ်တၱိဂုဏ္ေျမာက္ပါသည္။
(၁၀) သမာဓိဂုဏ္
သမာဓိဂုဏ္ကို 'တင္စားဂုဏ္'ဟု အနက္ဖြင့္ျကသည္။ တခ်ိဳ႕ကလည္း 'ကဗ်ာလကၤာတို႔၏ အသက္ပမာ ျဖစ္ေသာ သမာဓိဂုဏ္'ဟု ဆိုၾကသည္။
ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္က
"သမာဓိဂုဏ္ကို တစ္စံုတစ္ခုေသာ ဝတၳဳ၌ အစဥ္ထံုးစံရွိၿမဲ ဓမၼတာ ျဖစ္ေသာသေဘာကို ရွိၿမဲဓမၼတာ မဟုတ္ေသာ ဝတၳဳ၌ တင္စား ေျပာဆိုျခင္းသည္ သမာဓိဂုဏ္ ေျမာက္သည္"ဟု ဆိုသည္။
ဥပမာ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕၌
"ဟိရိေက်ာေငြ၊ ၾသတၱပ္ေရႊႏွင့္၊ ႏွံ့ေမြၾကာပံု၊ ခက္ရံုသႏၲာ၊ သဒၶါမ်က္ျမ၊ သီလပုလဲ၊ စြန္႔ႀကဲဒါန၊ စာဂမဏိ၊ ဗုဒၶိဝရဇိန္၊ ေတာက္ထိန္ခုနစ္ပါး၊ ဥစၥာမ်ားကို၊..." အဖြဲ႕တြင္
ဝတၳဳအစိုင္အခဲ မဟုတ္ေသာ သူေတာ္ေကာင္းတရား ၇-ပါးကို အစိုင္အခဲျဖစ္ေသာ ေရႊေငြရတနာမ်ားျဖင့္ တင္စားစီကံုးေသာေၾကာင့္ သမာဓိဂုဏ္ေျမာက္ပါသည္။
နႏၵမာလိနီက်မ္းႏွင့္ ဆရာရန္ကုန္ဘေဆြတို႔က
"မုခ်ျဖစ္ေသာ ဝတၳဳ၏သေဘာကို မုခ်မဟုတ္ေသာ ဝတၳဳ၌ ေလာကစည္းကမ္းကို မလြန္ေစမူ၍ တင္စားေျပာဆိုေသာ ဂုဏ္"ဟု အနက္ဖြင့္ပါသည္။
ထိုဂုဏ္ကို သီခ်င္းကဗ်ာ ဂါထာအဖြဲ႕ ဟူသမွ်တို႔၏ အသက္သဖြယ္ အႏွစ္သာရသဖြယ္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ကဗ်ာ့အႏွစ္ (ဗႏၶသာရ) ဟူ၍ ပညာရွိတို႔ အသိအမွတ္ျပဳၾကသည္။
(၁) သက္ရွိကို သက္ရွိမဟုတ္ရာ၌ တင္စားျခင္း
(ဝသုႏၵေရ၊ ဤေျမပံသု၊ သက္ေသျပဳေလာ့)
(၂) သဏၭာန္ရွိကို သဏၭာန္မရွိရာ၌ တင္စားျခင္း
(သီလေျမဝယ္၊ ေျခေတာ္ဝီရိယ၊ စံုတက္ႂကြလ်က္၊ သဒၶါလက္ျဖင့္၊ ပညက္ပုဆိန္၊ ကိုင္ဆြဲခ်ိန္၍)
(၃) အရသာရွိကို အရသာမရွိေသာအရာ၌ တင္စားျခင္း
(ဓမၼရသာ၊ ၿမိဳက္ၾသဇာသည္၊ ခ်ိဳသာေအးျမ၊ ေမႊးႀကိဳင္လွ၏)
(၄) အရည္ရွိတာကို အရည္မဟုတ္တာႏွင့္တင္စားျခင္း (ေမတၱာေရစင္၊ တသြင္သြင္ျဖင့္၊ ေန႔စဥ္ဆြတ္ျဖန္း)
(၅) သက္မဲ့တို႔၌ မျဖစ္ႏိုင္ေသာ ခံစားခ်က္ကို သက္ရွိမ်ားတြင္ျဖစ္သည့္ ခံစားခ်က္မ်ားျဖင့္ တင္စားျခင္း
(မာရ္မင့္းေသနာ၊ အာဝုဓာတို႔၊ ေတြးကာ ရွက္ေၾကာက္၊ ကိုယ္ေရာင္ေဖ်ာက္၍၊ ေပါက္ေပရက္အသြင္၊ ဦးၫြတ္တင္လ်က္)
(၆) အစိုင္အခဲရွိတာကို အဆိုင္အခဲမရွိရာ၌ တင္စားျခင္း
(ျမင္းမိုရ္ေတာင္ဦး၊ မကက်ဴးသည့္၊ ေက်းဇူးအရွင္၊ ေမြးမိခင္ႏွင့္ ဖခင္တဝ၊ အနႏၲတို႔)
ဟူ၍ သမာဓိဂုဏ္ကို ေျခာက္မ်ိဳးခြဲျခားေလသည္။
တကၠသိုလ္ေမာင္ေမာင္ႀကီးက
"တိုက္႐ိုက္ေရးနည္းမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ တင္စားေသာ ဥပမာစကားျဖင့္ ေရးသားစီကံုးျခင္းကို သမာဓိဂုဏ္"ဟု ဆိုသည္။ အထက္ပါေျခာက္မ်ိဳးကိုပင္ ေဖာ္ျပထားသည္။
ဥပမာ...
"သစၥာေျမေပၚတြင္ ေမတၱာပင္စိုက္၍ က႐ုဏာေရ သြန္းေလာင္းမည္။"
"ပညာရည္ႏို႔ ေသာက္စို႔ၾကသည္။"
"ေမတၱာမိုးေရ ရြာသြန္းေစြသည္။" တို႔သည္ သမာဓိဂုဏ္အဖြဲ႕မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။
သမာဓိဂုဏ္အေၾကာင္းကို က်မ္းအေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ အထက္ပါေျခာက္မ်ိဳးကိုသာ ေဖာ္ျပေနၾကသည္။ ဆရာေမာင္ခင္မင္၏ စာအုပ္တြင္ အထက္ပါေျခာက္မ်ိဳးအျပင္
"အနံ့မရွိသည္ကို ရွိသကဲ့သို႔ တင္စားလွ်င္ သမာဓိဂုဏ္ေျမာက္ပါသည္" ဟူ၍ တစ္ခုထပ္တိုး ေဖာ္ျပထားသည္။
ဥပမာအားျဖင့္
"ေမတၱာရနံ့၊ သင္းပ်ံ႕ေမႊးႀကိဳင္"၊ "ေကာင္းသတင္း ေမႊးသည္"၊
"လွ်ိဳ႕ဝွက္ၾကံစည္မႈက အနံ့ထြက္လာသည္" ဟူေသာအဖြဲ႕မ်ားသည္ ရနံ့မရွိသည္ကို ရွိသကဲ့သို႔ တင္စားေသာ သမာဓိဂုဏ္မ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။
ဂုဏ္ဆယ္ပါး အဆံုးသတ္ပါၿပီ။
ေက်းဇူးတင္ပါသည္။
[ကိုးကား ပုဂံဝန္ေထာက္ဦးတင္၏ 'ကဗ်ာဗႏၶသာရက်မ္း'၊
ဦးေရႊေအာင္၏ 'ရသစာေပ၏ရသ'၊
ရန္ကုန္ဘေဆြ၏ 'စာေရးျခင္းအတတ္'၊ တကၠသိုလ္ေမာင္ေမာင္ႀကီး၏ 'အုတ္ျမစ္တလႊာ'၊
ေမာင္ခင္မင္(ဓႏုျဖဴ)၏ 'ဂုဏ္၊ အလကၤာ၊ရသ သင္ၾကားေရး']
ခ်မ္းၿငိမ္းႏိုင္ [ၿငိမ္းခ်မ္း (ဗိုလ္ခ်ဳပ္ရြာ)]
Comments
Post a Comment